Steven Spielberg is de meest succesvolle regisseur uit de hele filmgeschiedenis. Met zijn dertig films werd hij de rijkste en invloedrijkste regisseur ter wereld. Hij stond aan de wieg van de moderne blockbuster en is een kei in het emotioneel manipuleren van het publiek zodat ze precies op het juiste moment van de schrik omhoog springen of van ontroering een traantje wegpinken. Veel van zijn verhalen zijn gesitueerd in de keurige maar saaie Amerikaanse buitenwijk (waar Spielberg zelf opgroeide) en de hoofdpersonen zijn vaak kinderen of doorsnee-burgers in wie toch stiekem een held schuilt.
Alhoewel Spielberg bekend staat om zijn gebruik van fraaie visual effects, is zijn handtekening vooral te herkennen aan wat nu 'The Spielberg Face' heet: een close up van een gezicht, net voor (of tijdens) een grootse of belangwekkende gebeurtenis, met open ogen vol verbazing of een kinderlijk enthousiaste blik.
Zijn favoriete genre is science fiction, maar Spielberg maakte in zijn carrière in bijna elk genre wel een film. Eigenlijk zou je ze gewoon alle dertig moeten kijken -bijvoorbeeld in EYE, dat een groot retrospectief vertoont onder de noemer Steven Spielberg, meesterverteller. Alle dertig? Nee, want zelfs de grootste meester maakt nog wel eens een misbaksel. Sla dus het flauwe 1941 en het kinderachtige Hook maar gerust over, maar kijk de rest. En begin dan maar met Spielbergs zeven beste. Deze zeven!
Raiders of the Lost Ark (1981)
Raiders of the Lost Ark is een avonturenfilm die vaak geïmiteerd is, maar nooit geëvenaard. De film die nog het meest erbij in de buurt komt is Spielbergs eigen Indiana Jones and The Last Crusade – nummertje drie uit de franchise.
De beschrijving ‘een ritje in de achtbaan’, die je in recensies van moderne blockbusters vaak tegenkomt, werd voor het eerst voor een Indiana Jones-film gebruikt. Raiders is dan ook één grote aaneenschakeling van spectaculaire achtervolgingen, halsbrekende stunts en spannende knokpartijen. Daarbij maakt Spielberg handig gebruik van zogenaamde cliffhangers. De letterlijke vertaling daarvan is: aan-de-afgrond-hanger. Deze verhaaltechniek is waarschijnlijk net zo oud als de mensheid zelf: de verteller stopt precies op het moment dat de spanning het absolute hoogtepunt heeft bereikt.
Jaws (1975)
In veel horrorfilms duiken monsters op, maar die hoeven niet per se van de bovennatuurlijke soort te zijn. In Jaws komt de dreiging van een reuzenhaai bijvoorbeeld. Het was pas de tweede film van de toen 28-jarige Spielberg, maar het werd een echte monsterhit.
Na het zien van de film durfden veel mensen niet meer te pootjebaden aan het strand. Grappig is dat je de haai zelf helemaal niet zo vaak in beeld krijgt te zien. Veel scènes zijn gefilmd vanuit het point-of-view oftewel het perspectief van de haai: de camera wordt zo het monster. In combinatie met de muziek –dum-dum-dum-dum-dum-dum- wordt het nagelbijtend spannend.
E.T. the Extra-Terrestrial (1982)
Buitenaardse wezens? Daar kun je doorgaans maar beter met een bijzonder grote boog omheen lopen, want ze willen je of opvreten (Alien en The Thing) óf ze willen de aarde veroveren (Independence Day). De uitzondering op de regel is Steven Spielberg hartverwarmende E.T.
Daarin sluit een jongetje vriendschap met een per ongeluk op Aarde achtergebleven wezentje. Samen proberen ze hem uit handen van de volwassenen te houden en een intergalactische noodoproep te versturen. E.T. phone home!
Steven Spielbergs zonnige visie op aliens bleek al eerder uit Close Encounters of the 3rd Kind (1977), waarin buitenaardse bezoekers ook al geen kwade bedoelingen hadden. Tegenwoordig heeft hij zijn visie wat bijgesteld, als we War of the Worlds (2005) tenminste mogen geloven. Spielberg voelt zich prima thuis in het genre, want hij regisseerde ook de sf-films Jurassic Park,The Lost World, A.I Artificial Intelligenceén Minority Report.
Back to the Future (1985)
Huh? Wat doet deze film nu in dit lijstje - die is toch helemaal niet door Steven Spielberg geregisseerd? Klopt, want de regisseur is Robert Zemeckis, maar dat was wel een leerling van Spielberg.
En Spielberg is als filmmaker minstens zo invloedrijk geweest als producent dan als regisseur. Steven Spielberg maakte als regisseur dertig films, maar als producent was hij bij meer dan 158 film- en tv-producties betrokken. In BttF had hij een hele grote vinger in de pap. Spielberg was degene die de oorspronkelijke hoofdrolspeler na vier weken ontsloeg en verving door Michael J. Fox, waardoor alle gedraaide scènes opnieuw moesten. Back to the Future voelt en oogt als een echte Spielberg-film, net als vergelijkbare producties als Poltergeist (1982) en Gremlins (1984).
Schindler's List (1993)
Veel gedeporteerde joden werden als dwangarbeider voor Duitse fabrieken ingezet. De industrieel Oskar Schindler heulde met de nazi’s, maar kwam gaandeweg tot inkeer. Samen met zijn joodse boekhouder wist hij met gevaar voor eigen leven 1100 mensen van de vergassingsdood in Auschwitz te redden.
Het is de enige zwartwit-film uit Steven Spielbergs oeuvre, met een paar hele subtiele kleureffecten. Zijn diversiteit blijkt dat hij overdag in Polen dit loodzware drama draaide, en in de avonduren via satellietverbinding de montage en special effects van Jurassic Park overzag. Het was ook een opmerkelijke ommekeer – in zijn eerdere films als Indiana Jones deden nazi’s dienst als cartoon-schurken; hier brengt Spielberg de misdaden van de nazi’s onomwonden in beeld. Spielberg weigerde overigens salaris: dat zou ‘bloedgeld’ zijn geweest. In plaats daarvan doneerde hij zijn gage aan de Shoah Foundation, dat (video)getuigenissen van concentratiekamp- en andere genocide-overlevenden maakt.
Saving Private Ryan (1998)
De geallieerde landing op de stranden van Normandië was hét keerpunt in de Tweede Wereldoorlog. Deze zogenaamde D-Day was al het onderwerp van The Longest Day (1962), maar die haalt het niet bij de rauw-realistische weergave van Steven Spielberg.
Hij maakt er een hels bloedbad van waarbij het lijkt dat jij, de kijker, midden tussen de explosies en inslaande kogels zit. Voor de visuele stijl (veel handheld-shots, scheve cameraposities en een uitgebleekt kleurenpalet) liet Spielberg zich inspireren door de befaamde fotoreportage van Robert Capa, die als oorlogsverslaggever de heftige schermutselingen met zijn camera documenteerde. Samen met scenarist Robert Rodat en hoofdrolspeler Tom Hanks produceerde Spielberg later de miniserie Band of Brothers, die het overige verloop van de oorlog schetst.
Jurassic Park (1993)
Jurassic Park wordt met zijn levensechte dinosauriërs beschouwd als een mijlpaal in de filmgeschiedenis. Steven Spielberg stond al bekend vanwege zijn naadloze integratie van special effects in zijn films, maar met Jurassic Park overtrof hij zichzelf.
Daarbij werd hij een handje geholpen oor de computerrevolutie. Jurassic Park was niet de eerste film met CGI (Computer Generated Imagery), want Tron en Star Trek II: The Wrath of Khan gebruikten elf jaar daarvoor, al in 1982, computertrucage. Maar in Spielbergs films zag het er voor het eerst zó realistisch uit, dat het publiek van verbazing net zo stijl achterover sloeg als de paleontologen in de scène waarin ze hun eerste dino’s zien. Wat visual effects betreft zou je van twee tijdperken kunnen spreken: voor en na *JP*.